“Sự cạnh tranh công - tư nếu
không có chính sách thỏa đáng thì luôn là sự cạnh tranh không hoàn hảo,
và trường tư luôn ở thế thua kém”.
GS. Đặng Ứng Vận, Hiệu trưởng Trường Đại học Hòa Bình khẳng định quan điểm như trên.
Nói thêm, GS Vận nhận định, với 20 năm
tồn tại của hệ thống các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập nói
riêng, và sự lớn mạnh của giáo dục đại học Việt Nam nói chung là nguồn
minh chứng cho sự đúng đắn và sức sống của chủ trương xã hội hóa giáo
dục, đây là chủ trương có tầm chiến lược của Đảng và Nhà nước. Chủ
trương đó các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập có vai trò như là
điểm tích tụ cả 4 dạng nguồn nhân lực xã hội để huy động để phát triển
giáo dục: Nhân lực, vật lực, trí lực và tài lực.
GS. Vận cho hay, có thể lúc này lúc khác
giáo dục Việt Nam còn nặng về tài lực, vật lực và nhẹ về huy động nhân
lực và trí lực, xã hội còn chưa có cái nhìn thiện cảm về các trường tư,
nhưng những tác động to lớn của chủ trương xã hội hóa ngày càng được
khẳng định.
 |
| GS. Đặng Ứng Vận. |
Nghị quyết 29 về đổi mới giáo dục vừa
qua đã tạo cơ hội cho hệ thống các trường ngoài công lập phát triển mạnh
mẽ, trong đó phải kể tới tư tưởng xây dựng nền giáo dục mở. Nếu ở nền
giáo dục nước Anh đã sáng tạo ra giáo dục mở với 4 chữ: Mở cho nhân dân,
mở địa điểm, mở về phương pháp và mở về ý tưởng. Trong đó mở cho nhân
dân là khái niệm phổ quát nhất, phù hợp với mong muốn chung và chủ
trương xã hội hóa giáo dục của nước ta.
Nhân dân đứng ra mở trường, đóng góp
cả tài lực, trí lực, mặt khác trường cũng mở cửa để nhân dân, con em
nhân dân vào học tập để hoàn thiện nhân cách. GS. Vận khẳng định, với
Nghị quyết 29 chắc chắc chủ trương xã hội hóa giáo dục sẽ tạo nên một
bước mạnh mẽ, là sự chuyển biến nhiều hơn trong những thập kỷ tới.
Trao đổi thêm, GS. Đặng Ứng Vận cho
rằng, có lẽ hiện giờ nói về việc phát triển các trường đại học, cao đẳng
ngoài công lập không còn là cơ hội nữa mà là thời cơ để phát triển các
trường ngoài công lập lên tầm cao mới.
Tuy nhiên, GS. Vận khẳng định, cơ hội
thì nhiều nhưng chắc chắc sẽ có thách thức. Với 20 năm thăng trầm của
các trường ngoài công lập có thể nhìn nhận ở các điểm: Các trường ngoài
công lập có phát triển được hay không phụ thuộc vào thực tiễn phát
triển, và chính sách.
GS. Vận hy vọng, trong thời gian tới
việc xây dựng chính sách cho các trường ngoài công lập nên chăng thay
cho việc thực hiện theo hình thức “giót từ trên xuống” mà bằng hình thức
“đề xuất từ dưới lên”.
Về vấn đề xác định loại hình trường
lợi nhuận và phi lợi nhuận trong hệ thống giáo dục ngoài công lập, hiện
nay rất nhiều chuyên gia cho rằng xu hướng của thế giới sẽ đi theo hướng
trường tư không vì lợi nhuận, nếu có chăng cần một cơ chế “đặc thù” để
động viên nhà đầu tư tiếp tục đầu tư vào trường như là một phần thưởng.
Hoặc cũng có thể coi các trường là một
dạng “doanh nghiệp” đặc biệt chịu mức thuế cũng đặc biệt so với loại
hình doanh nghiệp kinh doanh khác. Và nếu xác định không vì lợi nhuận
thì hoàn toàn phải miễn thuế.
Theo GS. Đặng Ứng Vận, việc định nghĩa
trường phi lợi nhuận không khó, nhưng thể chế cho một trường phi lợi
nhuận ở nước ra là khó, đặc biệt là chính sách tài chính và kế toán, vì
hiện chúng ta sử dụng tiền mặt nhiều. Nếu không kiểm soát được mức chi
bình thường thi không đảm bảo được nguồn lợi nhuận cho tái đầu tư để
phát triển. Hệ quả là việc chốn thuế thu nhập cá nhân vẫn xảy ra ở nhiều
hình thức khác nhau.
Và để cho các trường ngoài công lập phát
triển hơn, nhà nước phải tạo ra một sân chơi bình đẳng giữa các trường
công và tư, trong vấn đề đào tạo và một số vấn đề khác dường như Bộ
GD&ĐT không phân biệt công tư vì trách nhiệm về các tiêu chí, tiêu
chuẩn kiểm định.
Theo GS. Vận, nhà nước vẫn còn coi
trường tư khác trường công ở nguồn đầu tư, nếu đi sâu vào bản chất thì
trường công không thể bồi hoàn vốn cho nhà nước, còn các trường tư không
thể không bồi hoàn vốn đầu tư cho nhà đầu tư. Đó là sự khác biệt cơ bản
công – tư.
“Sự cạnh tranh công - tư nếu không có
chính sách thỏa đáng thì luôn là sự cạnh tranh không hoàn hảo, và trường
tư luôn ở thế thua kém . Xã hội có tín nhiệm các trường tư hay không là
do chính bản thân các trường tư, xây dựng một trường đại học theo hướng
xuất sắc là trách nhiệm với xã hội nhưng cũng là lẽ sống còn của nhà
trường” GS. Vận cho hay.
Từ những quan điểm trên, GS. Đặng Ứng
Vận đề xuất, nên chăng hãy sử dụng tái cơ cấu hệ thống. Bên cạnh đó
trường tư thục vì lợi nhuận vẫn nên được khuyến khích phát triển bởi nếu
không sẽ triệt tiêu động lực của những nhà đầu tư. Nước ta chẳng có
nhiều tỷ phú tới mức bỏ ra vài trăm tỷ xây trường mà lại không thu lợi
nhuận.
“Chúng tôi chỉ xin một cơ chế thỏa đáng
để phát triển, giống như một nhà toán học nổi tiếng từng nói, hãy cho
tôi một điểm tựa tôi có thể bểnh cả trái đất” GS. Vận nói.
